یکی از مهمترین وقایع تاریخ اسلام واقعه غدیر خم است. حضرت محمد (ص)، پیامبر اسلام، هنگام بازگشت از حجه الوداع، حضرت علی علیه السلام را در هجدهمین روز از ماه قمری ذی الحجه در محلی به نام غدیر خم، به عنوان جانشین خود اعلام کرد. حاضران و بزرگان صحابه که در این واقعه همراه آنها بودند، با امام علی علیه السلام بیعت کردند.
جانشینی حضرت علی (ع) به دستور خدا در آیه تبلیغ انجام شد. در این آیه به پیامبر (ص) دستور داده شده بود که آنچه خداوند بر او نازل کرده، ابلاغ کند و اگر این کار را نکند، رسالتش را انجام نداده است.
پس از واقعه غدیر آیه اکمال نازل شد که میگفت:
«امروز دین شما را کامل نمودم و نعمت خود را بر شما تمام کردم و دین اسلام را برای شما پسندیدم.»
معصومان به حدیث غدیر استناد کردهاند و شاعران بسیاری از دوران امام علی (ع) درباره آن شعر سرودهاند. از مهمترین آثار درباره این واقعه، کتاب الغدیر از علامه امینی است. پیامبر (ص) و دیگر معصومان این روز را عید خواندهاند و مسلمانان، بهویژه شیعیان این روز را جشن میگیرند.
واقعه غدیر به موضوع امامت امیر مومنان و جانشینی پیامبراکرم (ص) اشاره دارد، موضوع اتصال نبوت به امامت و از مهمترین اعیاد مسلمانان به شمار میآید.
در احادیث شیعه تعابیری هم، چون عیدُاللهِ الاکبر (بزرگترین عید الهی)، عید اهل بیت محمد (ص) و اشرف الاعیاد (والاترین عید) برای این روز به کار رفته است.
چه اتفاقی در غدیر خم افتاد؟
پیامبر گرامی اسلام بعد از پایان حج شهر مکه را به سمت مدینه ترک کرد و به امر خدا در واقعه غدیر خم که مصادف با هجدهم ذی الحجه بود در مکانی به نام غدیر خم مردم را گردهم آورد و خطاب به مردم با صدای بلند فرمودند:
«ستایش از آن خداست، از او یاری میخواهیم و به او ایمان داریم و بر او توکل میکنیم و از شر نفسهای خویش و بدی کردارهایمان به خدایی پناه میبریم که جز او برای گمراهان هادی و راهنما نیست، خدایی که هر کس را هدایت کرد برای او گمراه کنندهای نیست. گواهی میدهیم که خدایی جز او نیست و محمد بنده خدا و فرستاده او است.»
«حالای مردم نزدیک است که من دعوت حق را لبیک گویم و از میان شما بروم و من مسئولم و شما نیز مسئول هستید. پیامبر اکرم (ص) در ادامه فرمودند آیا شما گواهی نمیدهید که جز خدا، خدایی نیست و محمد بنده خدا و پیامبر او است؟ بهشت و دوزخ و مرگ حق است و روز رستاخیز بدون شک فرا خواهد رسید و خداوند کسانی را که در خاک پنهان شده اند، زنده خواهد کرد. من در میان شما دو چیز گرانبها به یادگار میگذارم، چگونه با آنها معامله خواهید کرد، ثقل اکبر کتاب خداست که یک طرف آن در دست خدا و طرف دیگرش در دست شما است، به کتاب او چنگ بزنید تا گمراه نشوید و ثقل اصغر عترت و اهل بیت (ع) است.»
سپس پیامبر اکرم (ص) حضرت علی (ع) را به عنوان جانشین برگزید:
«خدایم به من خبر داده که دو یادگار من تا روز رستاخیز از هم جدا نمیشوند، حالای مردم بر کتاب خدا و عترت من پیشی نگیرید و از آن دو عقب نمانید تا نابود نشوید. در این موقع دست حضرت علی (ع) را بالا برد و همه حضرت علی (ع) را در کنار پیامبر (ص) دیدند. حضرت محمد (ص) خطاب به فرمودند سزاوارترین فرد بر مومنان از خود آنان کیست؟ خداوند مولای من و من مولای مومنان هستم و بر آنها از خودشان اولی و سزاوارترم. حالای مردم که هر کس که من مولا و رهبر او هستم علی هم مولا و رهبر او است. رسول اکرم (ص) این عبارت را سه بار تکرار کردند و فرمودند پروردگار دوست بدار کسی را که علی را دوست بدارد و دشمن بدار کسی را که علی را دشمن بدارد. خدایا یاران علی را یاری کن و دشمنان او را خوار و ذلیل گردان. پروردگارا علی را محور حق قرار ده و از حاضران خواست تا این موضوع را به غایبان اطلاع دهند.»
معنای غدیر چیست؟
غدیر خم در بین راه دو شهر بزرگ دنیای اسلام یعنی مکه و مدینه قرار دارد که در زمان پیامبر گرامی اسلام کاروانهای حج در آنجا از هم جدا میشدند و هر کاروان به سرزمین خود میرفت.
در خصوص علت نامگذاری این مکان به غدیر خم احتمالاتی مطرح است که از آن جمله میتوان گفت به دلیل آب و هوای این منطقه به نام غدیر خم معروف بوده است و پیامبر گرامی اسلام در مسیر بازگشت از مکه و در حجج الوداع در غدیر خم حضرت علی (ع) را امام، وصی و جانشین خود به مردم معرفی کرد. واقعه غدیر صرفا نام یک سرزمین نیست بلکه یک تفکر است و نشانهای از تداوم خط نبوت میباشد. غدیر روز اکمال دین، اطعام نعمت و روز خوشنودی خداوند است.
روزیاتو