تأثیر یائسگی فراتر از قطع شدن خونریزی پریود است. چون هورمون‌هایی که چرخه‌ی قاعدگی را تنظیم می‌کنند، نقش‌های بیشتری در بدن دارند. بعد از یائسگی کاهش این هورمون‌ها، به‌ویژه هورمون استروژن، زنان را با چالش‌های جدیدی روبه‌رو می‌کند.
از سوی دیگر سایر تغییرات مرتبط با افزایش سن، از جمله کاهش متابولیسم، می‌تواند خطر ابتلا به بیماری قلبی، سکته‌ی مغزی، پوکی استخوان و مشکلات دیگر را افزایش دهد. بنابراین زنان یائسه از این نظر منحصر به فرد هستند، چراکه مشکلات سلامتی آن‌ها علاوه بر افزایش سن به کاهش هورمون استروژن هم مربوط می‌شود.
چه زمانی یائسه می‌شوید؟
اگر یک سال کامل پریود نشوید، شروع دوران یائسگی تأیید می‌شود. قبل از آن ممکن است پریودهای شما نامنظم باشند یا در فواصل طولانی رخ دهند که به این مرحله «دوران پیش‌یائسگی» می‌گویند. در دوران پیش‌یائسگی میزان استروژن به‌شدت در نوسان است، اما هنگامی که یائسه می‌شوید، این هورمون به سطح بسیار پایینی کاهش می‌یابد و در آنجا بدون تغییر باقی می‌ماند.
مشکلات و بیماری‌های مرتبط با کاهش استروژن
در زنانی که قبل از یائسگی هیچ مشکلی ندارند، پس از تغییر سطح استروژن احتمال ابتلا به بعضی از بیماری‌ها بیشتر می‌شود. علاوه بر کاهش استروژن، بعد از یائسگی تغییرات دیگری هم در بدن اتفاق می‌افتد که می‌تواند به سلامتی آسیب برساند. به‌عنوان مثال، سطح فشار خون، کلسترول بد (LDL) و تری گلیسیرید (نوعی چربی خون) افزایش می‌یابد.
بیماری‌هایی که سلامت زنان یائسه را تهدید می‌کنند، عبارتند از:
۱. بیماری قلبی
بیشتر زنان سرطان سینه را بزرگ‌ترین تهدید برای سلامتی خود می‌دانند، اما در حقیقت مهم‌ترین خطری که بعد از یائسگی با آن مواجه می‌شوند، بیماری قلبی است. حدود یک سوم زنان به بیماری قلبی-عروقی مبتلا می‌شوند و میزان حملات قلبی تقریباً یک دهه پس از یائسگی شروع به افزایش می‌کند. دلیل اصلی این است که استروژن به انعطاف‌پذیری عروق خونی و انقباض و انبساط آن‌ها کمک می‌کند و کاهش آن در دوران یائسگی باعث از بین رفتن این مزیت می‌شود.
گروهی از محققان تغییرات جسمی، بیولوژیکی، روانی و اجتماعی زنان میانسال را بررسی کرده و به این نتیجه رسیدند که گرگرفتگی مکرر و مداوم با بیماری قلبی-عروقی مرتبط است و زنانی که در دوران یائسگی زودتر دچار گرگرفتگی می‌شوند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به بیماری قلبی قرار دارند. زنانی که در خانواده‌ی خود سابقه‌ی بیماری قلبی دارند یا دچار گرگرفتگی زودرس و قابل‌توجه هستند، باید با پزشک در مورد راه‌های تشخیص زودهنگام بیماری‌های قلبی-عروقی مشورت کنند.
عوامل خطر قابل کنترل بیماری قلبی
شما نمی‌توانید سابقه‌ی خانوادگی خود را کنترل کنید یا تغییر دهید، اما می‌توانید با پیروی از سبک زندگی سالم احتمال ابتلا به بیماری قلبی را کاهش دهید. سبک زندگی سالم شامل افزایش مصرف سبزیجات، کاهش مصرف گوشت، ورزش منظم و ترک سیگار می‌شود. همچنین باید به‌طور منظم فشار خون، کلسترول و قند خون خود را اندازه‌گیری کنید و مراقب وزن‌تان باشید.
به گفته‌ی انجمن قلب آمریکا، اگرچه استروژن از قلب محافظت می‌کند، اما هورمون‌درمانی پس از یائسگی در کاهش خطر بیماری قلبی مؤثر نیست.
۲. پوکی استخوان
زنان ۴ برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند. قبل از یائسگی استخوان‌ها توسط استروژن محافظت می‌شوند، اما از یک سال قبل از آخرین دوره‌ی قاعدگی و تا حدود سه سال بعد از آن، سرعت از دست دادن استخوان زیاد می‌شود.
علائم پوکی استخوان
این احتمال وجود دارد که شما متوجه‌ی ضعیف شدن استخوان‌های خود نشوید، چون پوکی استخوان می‌تواند برای چند دهه بدون علامت باشد و اولین بار با شکستگی استخوان مشخص شود. به همین دلیل، از زنان بالای ۶۵ سال خواسته می‌شود که با استفاده از روشی به نام DXA یا DEXA (جذب‌سنجی اشعه‌ی ایکس با انرژی دوگانه) تراکم استخوان خود را در ناحیه‌ی ستون فقرات و هیپ اندازه‌گیری کنند.
غربالگری پوکی استخوان
اگر یائسه هستید و عوامل خطر زیر را دارید، با پزشک در مورد انجام تست DXA قبل از سن ۶۵ سالگی صحبت کنید:
- روماتیسم دارید.
- سیگار می‌کشید یا از نوشیدنی‌های الکلی استفاده می‌کنید.
- شاخص توده‌ی بدنی (BMI) شما بسیار پایین است.
- والدینی با سابقه‌ی شکستگی هیپ دارید.
حفظ سلامت استخوان‌ها در میانسالی
برای قوی نگه داشتن استخوان‌هایتان باید ورزش‌های تحمل وزن مانند پیاده‌روی سریع یا دویدن را در برنامه‌ی روزانه‌ی خود بگنجانید، سیگار نکشید و از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید.
رژیم غذایی سالم شامل غذاهای سرشار از ویتامین D (شیر و غذاهای غنی‌شده) و غذاهای مملو از کلسیم (لبنیات، ماهی سالمون، ماهی ساردین و سبزیجات برگ سبز تیره) می‌شود. مواجهه با نور خورشید (چند روز در هفته و هر بار ۱۵ دقیقه) هم می‌تواند به تأمین ویتامین D مورد نیاز بدن کمک کند.
۳. افزایش وزن
یائسگی متابولیسم زنان را تغییر می‌دهد و باعث می‌شود که بدن تقریباً از دو سال قبل از آخرین قاعدگی تا دو سال پس از یائسگی، چربی اضافه کند و توده‌ی بدون چربی را از دست بدهد.
عوارض چاقی شکمی
اضافه وزن، به‌خصوص در اطراف شکم، خطرناک است، چون احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ و بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. زنانی که در طول یائسگی به‌سرعت دچار چاقی شکمی می‌شوند، حتی اگر وزن‌شان ثابت بماند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به بیماری قلبی قرار می‌گیرند.
حتی خود یائسگی با افزایش خطر ابتلا به سندرم متابولیک مرتبط است. سندرم متابولیک که با فشار خون بالا، قند خون بالا، چاقی شکمی و سطوح غیرطبیعی کلسترول مشخص می‌شود، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته‌ی مغزی و دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد.
دلایل ابتلای زنان یائسه به چاقی شکمی
بخشی از این اتفاق به کاهش هورمون استروژن مربوط می‌شود که چربی را از باسن به قسمت میانی بدن منتقل می‌کند. همچنین وقتی زنان به دوران یائسگی نزدیک می‌شوند، مشکلاتی مانند اختلال خواب، تعریق شبانه و نوسانات خلقی را تجربه می‌کنند که این موضوع می‌تواند ورزش کردن و پیروی از رژیم غذایی سالم را برای آن‌ها سخت‌تر کند.
کاهش کالری دریافتی به درمان اضافه وزن ناشی از یائسگی کمک می‌کند. افزایش فعالیت بدنی، کاهش مصرف تنقلات و انجام فعالیت‌های کاهنده‌ی استرس مثل مدیتیشن ذهن آگاهی یا یوگا هم می‌تواند کمک‌کننده باشد.
۴. عفونت دستگاه‌ی ادراری
پس از یائسگی، کاهش سطح استروژن باعث نازک و خشک شدن بافت واژن می‌شود که این امر شرایط مناسبی را برای رشد باکتری‌ها و ابتلا به عفونت دستگاه‌ی ادراری (UTI) فراهم می‌کند.
اگرچه خطر ابتلا به UTI در زنان به عوامل فردی مانند وضعیت سلامتی بستگی دارد، اما معمولاً احتمال وقوع آن با افزایش سن بیشتر می‌شود، به طوری که زنان بالای ۶۵ سال تقریباً دو برابر سایر زنان به این بیماری مبتلا می‌شوند. عمل به توصیه‌های زیر می‌تواند به کاهش خطر UTI کمک کند:
- هر زمان که نیاز بود برای تخلیه‌ی مثانه به سرویس بهداشتی بروید و سعی کنید فواصل این کار بیش از ۳ تا ۴ ساعت نباشد. هر چقدر ادرار برای مدت طولانی‌تری در مثانه بماند، احتمال رشد باکتری‌ها بیشتر می‌شود.
- بعد از ادرار کردن، خودتان را از جلو به سمت عقب پاک کنید.
- مایعات فراوان بنوشید، ترجیحاً حداقل ۶ تا ۸ لیوان آب در روز.
- قبل و بعد از رابطه‌ی جنسی ادرار کنید.
- از دوش واژینال یا اسپری‌های دئودورانت استفاده نکنید.
- از لباس زیر نخی استفاده کنید و از پوشیدن شلوارهای تنگ بپرهیزید.
اگر به طور مکرر دچار عفونت ادراری می‌شوید (دو بار در طی ۶ ماه یا سه بار در طی ۱ سال)، حتماً با پزشک صحبت کنید تا علت بروز آن مشخص شود و در صورت لزوم آنتی بیوتیک دریافت کنید.
۵. بی‌اختیاری ادرار
مشکل در کنترل مثانه می‌تواند در دوران پیش‌یائسگی شروع شود و تا سال‌ها پس از آن ادامه یابد. آمارها نشان می‌دهد که تقریباً نیمی از زنان یائسه بی‌اختیاری ادرار را تجربه می‌کنند.
شایع‌ترین نوع بی‌اختیاری ادرار، بی‌اختیاری استرسی است که در مبتلایان به آن سرفه، عطسه یا فعالیت بدنی باعث نشت ادرار می‌شود. بی اختیاری فوریتی یا اضطراری زمانی اتفاق می‌افتد که مثانه به‌طور غیرادراری منقبض می‌شود و به فرد فرصت رسیدن به سرویس بهداشتی را نمی‌دهد. بسیاری از زنان به ترکیبی از این دو نوع بی‌اختیاری ادرار مبتلا هستند.
دلایل افزایش شیوع بی‌اختیاری ادرار بعد از یائسگی
بافت مثانه و پیشابراه (لوله‌ای که ادرار را از مثانه خارج می‌کند) حاوی گیرنده‌های استروژن و پروژسترون است و توسط این هورمون‌ها ضخیم می‌شود. پس از یائسگی، به دلیل کاهش هورمون‌ها این بافت نازک و ضعیف می‌شود. علاوه بر این، ممکن است عضلات اطراف لگن با افزایش سن قدرت و تون خود را از دست بدهند.
برای جلوگیری از بی‌اختیاری ادرار، مثانه خود را تا حد امکان خالی نگه دارید. همچنین تمرینات کگل را انجام دهید و عضلات کف لگن را منقبض و شل کنید. برای این کار باید به جای عضلات باسن، روی عضلات ظریفی کار کنید که جریان ادرار را کنترل می‌کنند. اگر مشکلات همچنان ادامه داشت، به پزشک مراجعه کنید.
کلام پایانی
یائسگی به معنی پایان چرخه‌ی قاعدگی است و زمانی رخ می‌دهد که فرد ۱۲ ماه پریود نشود. یائسگی یک فرآیند بیولوژیکی طبیعی است، اما می‌تواند به بروز علائم جسمی و روانی منجر شود، از جمله گرگرفتگی، اختلال خواب، کاهش انرژی بدن و نوسانات خلقی.
با ورود به دوران یائسگی و به دلیل تغییرات هورمونی احتمال ابتلا به بعضی از بیماری‌ها مانند بیماری قلبی، پوکی استخوان، چاقی، عفونت دستگاه‌ی ادراری و بی‌اختیاری ادرار افزایش می‌یابد. پیروی از سبک زندگی سالم که شامل ورزش منظم، خوردن غذاهای مغذی، کنترل استرس و اجتناب از سیگار و الکل می‌شود، به کاهش خطر این بیماری‌ها در زنان یائسه کمک می‌کند.
دیجی کالامگ
