عجیب است که کف اقیانوس‌های زمین بسیار کمتر از سطح مریخ کاوش شده است. هنگامی که گروهی از دانشمندان اخیراً از بستر دریا و رسوبات باستانی زیر آن نقشه‌برداری کردند، چیزی را کشف کردند که شبیه یک دهانه برخوردی سیارکی است.
این دهانه که از روی کوه آتشفشان همجوار خود «نادیر» Nadir نامگذاری شده، همان قدمت برخورد سیارک عظیم در پایان دوره کرتاسه را دارد، یعنی حدود ۶۶ میلیون سال پیش، همان زمانی که دایناسورها از میان رفتند.
این یافته که در نشریه Science Advances منتشر شده، این سؤال را مطرح می‌کند که آیا این دهانه ممکن است به نحوی با برخورد سیارک Chicxulub مرتبط باشد یا خیر.
این دهانه با استفاده از “بازتاب لرزه‌ای” seismic reflection در بخشی از پروژه بزرگتر برای بازسازی جداییت کتونیک آمریکای جنوبی از آفریقا در دوره کرتاسه شناسایی شد.
انعکاس لرزه‌ای به روشی مشابه سونوگرافی عمل می‌کند، امواج فشار به کف اقیانوس ارسال می‌شوند و انرژی منعکس شده تشخیص داده می‌شود. این داده‌ها به ژئوفیزیکدانان و زمین‌شناسان اجازه می‌دهد تا آرایش سنگ‌ها و رسوبات را بازسازی کنند.
دانشمندان با مرور این داده‌ها در پایان سال ۲۰۲۰، با یک ویژگی بسیار غیر معمول مواجه شدند.
در میان رسوبات صاف و لایه‌ای فلات گینه در غرب آفریقا، دهانه بزرگی پیدا شد که کمی کمتر از ۱۰ کیلومتر عرض و چند صد متر عمق داشت و زیر چند صد متر رسوب مدفون شده بود.
بسیاری از ویژگی‌های این دهانه با منشأ ضربه سازگار است، از جمله مقیاس دهانه، نسبت ارتفاع به عرض، و ارتفاع لبه دهانه. وجود رسوبات پر هرج و مرج در خارج از کف دهانه نیز مانند «پرتاب» این مواد به نظر می‌رسد.
البته دانشمندان فرآیند‌های احتمالی دیگری را در نظر گرفتند که می‌توانست چنین دهانه‌ای را تشکیل دهد، مانند فروپاشی یک آتشفشان زیردریایی یا یک ستون (یا پوشک) نمک در زیر بستر دریا. انتشار گاز به صورت انفجاری از زیر سطح نیز می‌توانست دلیلی دیگر باشد. اما هیچ یک از این احتمالات با زمین‌شناسی محل یا هندسه دهانه همخوانی نداشت.
پس از شناسایی و مشخص کردن دهانه، مدل‌های کامپیوتری یک رویداد برخورد را ساخته شد. شبیه‌سازی برخورد سیارکی به قطر ۴۰۰ متر با اقیانوسی با عمق ۸۰۰ متر را بازسازی می‌کرد.
شبیه‌سازی نشان می داد که در این صورت یک ستون آب به عرض ۸۰۰ متر و همچنین حجم قابل توجهی از رسوب تبخیر شده ایجاد می‌شود و این برخورد از صد‌ها کیلومتر دورتر قابل مشاهده بوده است.
امواج شوک ناشی از این برخورد معادل زلزله ۶.۵ یا ۷ ریشتری بوده که احتمالاً باعث رانش زمین در زیر آب در منطقه شده و زنجیره‌ای از امواج سونامی را سبب شده است.
انفجار هوای ناشی از این برخورد بزرگتر از هر چیزی است که در تاریخ ثبت شده روی زمین سابقه داشته. انرژی آزاد شده تقریباً هزار برابر بیشتر از انرژی حاصل از فوران اخیر تونگا بوده است!
کلا سه ایده در مورد رابطه احتمالی این دهانه با برخورد سیارکی وجود دارد.
اولین مورد این است که این دهانه پس از شکسته شدن سیارک مادر ایجاد شده و قطعه‌ای از آن به این قسمت برخورد کرده است.
اگرچه این احتمال برای یک سیارک سنگی کم است، اما این جداشدگی دقیقاً همان چیزی است که برای دنباله‌دار شومیکر-لوی ۹ رخ داد که در سال ۱۹۹۴ با مشتری برخورد کرد.
احتمال دیگر این است که نادیر بخشی از یک “خوشه ضربه‌ای” با عمر طولانی‌تر بوده است که در اوایل تاریخ منظومه شمسی در اثر برخورد کمربند سیارکی شکل گرفته باشد.
این برخورد ممکن است رگباری از سیارک‌ها را به درون منظومه شمسی فرستاده باشد، که ممکن است در یک دوره زمانی طولانی‌تر، شاید یک میلیون سال یا بیشتر، با زمین و سایر سیارات داخلی برخورد کرده باشند.
در نهایت، البته، این ممکن است فقط یک تصادف حالص سیارکی بوده باشد. ما انتظار داریم هر ۷۰۰ هزار سال یا بیشتر، یک سیارک به این اندازه به زمین بخورد.
با این حال، در حال حاضر نمی‌توانیم به طور قطعی بگوییم که دهانه نادیر در اثر برخورد یک سیارک شکل گرفته. برای تایید بایستی نمونه‌هایی از کف دهانه گرفته شود و مواد معدنی که تنها با فشار‌های شوک شدید ایجاد می‌شوندِ در آن شناسایی شوند.
برای این منظور، اخیراً پیشنهادی برای حفاری دهانه در برنامه بین‌المللی کشف اقیانوس ارائه شده است.
اما شاید مهمترین چیز برای بررسی این باشد که آیا اتفاقی مشایه در آینده نزدیک رخ می‌دهد؟ بعید است، اما مثلا سیارک بننو در حال حاضر در مدار نزدیک زمین قرار دارد. این سیارک یکی از دو جرم خطرناک منظومه شمسی است که احتمال برخورد آن با زمین در چند قرن آینده یک در ۱۷۵۰ است.
یک پزشک
