«تابناک با تو» - جشن‌ها و مراسم‌های مختلفی در دوره ایران باستان برگزار می‌شده است که هرکدام از زمان و علت مشخصی برخوردار بودند، متاسفانه امروزه بسیاری از جشن‌های آن دوران رو به فراموشی سپرده است که یکی از آن‌ها جشن وخشنکام می‌باشد که در بزرگداشت رود جیحون یا آمودریا که از عظیم‌ترین رود سرزمین ایرانی محسوب می‌شود در تاریخ ۱۰ اسفند جشن وخشنکام برگزار می‌گردید.
جشن وخشنکام در بزرگداشت رود جیحون
چنانچه در بخش فرهنگ و هنر نمناک میخوانید این جشن در روز گرامی داشت بزرگترین رود سرزمین‌های ایرانی جیحون یا آمودریا برگزار می‌شود که اسم آن برگرفته بزرگترین شاخه آمودریا همان "وخش" است. به اعتقاد ابوریحان بیرونی وخشنکام "فرشته جیحون" می‌باشد و باید با آناهیتا یا آناهیته اینهمانی داشته باشد.
رود وخش یا اکسوس
در آسیای میانه و در قرقیزستان و تاجیکستان رودی به نام وخش یا سرخ آب جاری است که آمودریا ریزشگاه آن می‌باشد از دید زبان شناسی نام «وخش» در زبان‌های اروپایی نام «اکسوس» را برای آمودریا پدید آورده است که در زبان لاتین «Oxus» است.
رود وخش از مهمترین رود‌های تاجیکستان
حوضه آبریز رود وخش سی و دو هزار و ۱۵۰ کیلومتر مربع می‌باشد که به عنوان یکی از بزرگترین رود‌های تاجیکستان شناخته شده است این رودخانه در تاجیکستان به طول ۵۲۴ کیلومتر می‌باشد. محل قرارگیری سرشاخه این رود قرقیزستان می‌باشد متوسط آورد آن تقریبا ۶۳۱ متر مکعب در ثانیه است. در تاجیکستان بر روی این رود نیروگاه سنگ توده ۲ و صد ساخته شده است.
شاهراه دوشنبه- چنک از دره رود وخش عبور می‌کند شهر‌هایی از جمله قرغان تپه، نارک و سربند در کنار رود بخش واقع هستند و در ریزشگاه آن به رود ۵ شکارگاه "بیشه پلنگان" واقع است.
از آنجایی که رود وخش یکی از بزرگترین شاخه‌های آمودریا محسوب می‌شود از قسمت شرقی رشته کوه آلای در مسافت ۵۲۴ کیلومتری جاری می‌شود. بر روی وخش حوزه آبریز ۳۹۱۰۰ کیلومتر مربع می‌باشد. بزرگترین شاخه‌ها از آن از کوه‌های پشت آلای شروع شده نام قرسو به خود گرفته و در پایین دست‌ترین مناطق نام قزل سو به خود اختصاص داده است.
از سمت چپ شاخه‌های متعددی آمودریا قزل تو را در بر می‌گیرد بعد از گذشتن از وادی آلای درحدود تاجیکستان شاخاب دیگری به اسم مغ سو را همراهی می‌کند. مغ سو تقریباً از شمال شرقی پامیر سرچشمه گرفته که در آن بلند کیک نام گرفته است در مسیر رود قزل سو با مغ سو همراه شده سرخ آب را پدید آوردند و در نهایت سرخ اب به دریا در بخش شرقی با خنگاب یکی شده و نام وخش را به خود گرفته است.
اهمیت رود وخش برای تاجیکستان
رود وخش از مهمترین رود‌های تاجیکستان به شمار می‌رود و برای آبیاری زمین‌های کشاورزی و پنبه مورد استفاده قرار می‌گیرد و حتی برای تولید نیروی برق آبی تاجیکستان از اهمیت بالایی برخوردار است این را هم بدانید که بیش از ۷۵ درصد ذخیره نیروی برق آبی این جمهوری را وخش و رودخانه ۵ در خود جای داده است.
دوره کم آبی و پر آبی رود وخش
ماه‌های ژوئن-جولای دوره سیرابی وخش است؛ که همیشه آب ان کم و زیاد می‌شود. در فصل سیرابی در یک ثانیه ۸۳۶ متر مکعب آب در آن جاری می‌شود، که این میزان با ۲۰/۴ درصد از آورد سالانه برابر است. ماه‌های دسامبر، ژانویه، فوریه و مارس دوره کم آبی آن است.
منبع: نمناک
فقط بخشی؟اصلا از جشن های ایران باستان چیزی میدانیم ما؟ عده ای حتی از شنیدن اسم نوروز وسیزده بدر کهیر میزنند چه برسد به اینکه اداب ورسوم ایرانی .......... 